Min pe rawh, rilru thianghlim - Rev. Prof. L.H. Rawsea, ATC

November 10, 2023 | ARTICLES & SERMONS

Kohhran kuta Sikulpui a lo lêt kha kan beisei loh thil lawmawm a ni a, kum 2022 Synod Inkhawmpuia Sikulsen zirlaiten fak hla an rem ta mai kha a mak a; thlarau lama min hringtu kan nu leh pa, Welsh Hla pui ‘Calon Lân’ ngei mai an han sa mai phei kha chu a mak leh zual a, he sikul hmang hian Pathianin kan ramah thil tum a nei a ni ang a tih loh theih loh. An hla rawn sak kha tunlai hun atan a pawimawh em avangin, a chang tawp ber tal kha han thlir nawn ila:
“Ka dilna hi chhun leh zanin,
Aw chho la, fak hla angin;
Aw Pathian, Chhandamtu zarah,
Min pe rawh, rilru thianghlim.”

Keini chuan he hla hi kan rula raw neih a ni deuh mai a. Naupang hla huangah kan khung a, naupang inkhawmin an sak rual thap thap tur tawka kan ngaih hla hi Wales ramah chuan hla pui a ni thung. Welsh Rugby Union phei chuan an ram team-in game pawimawh an hmachhawn dawn apianga sak tur a tih avangin infiam mi sek pui puiten thahnem ngai takin an sa tawn tawn thin a. Tun hnai deuhah phei chuan football team pawhin sak an ching ta awm nghe nghe e. British ITV show ropui tak, Britain’s Got Talent 2012-ah Only Boy’s Aloud chuan rawn thawh chhuahpuiin an thlen sânpui viau awm e.    

He hla thupui hi Welsh tawng chuan ‘Calon Lân’ tih a ni a, a awmzia chu ‘rilru thianghlim’ tihna a ni. A phuahtu hian rilru mawi leh thianghlim hi a ngai hlu a, khawvel sum tinrengin bûk zovin a hre lo. A duh leh a thlakhlelh, engkim dang aia a duh rilru thianghlim ngei mai chu a neitu leh a pe theitu Pathian hnenah a dil a, na takin a  kar a: “Aw Pathian, Chhandamtu zarah, min pe rawh, rilru thianghlim,” tiin ngen ngawl takin a dil a ni.  A chhângtu tan ngaihthlak a nuamin pek a chakawm zek zek ngei ang. 

He hla ril leh ropui tak hi kan tawngtai hla a nih ve a, thalaiten rilru hriselna lama hma kan sawn theihna turin  thupuiah kan hmang a, he hla atanga kan zir tur thil pawimawhte kan sawi dawn a ni.    

Rilru chak ngawt ni lovin rilru dik puin : Rilru chak kan ngai sang hle a. Bye-heart chakte chu lehkha thiama ngaih an ni a, an vawn sa sawi chhuak theite chuan exam-naah leh hna lak eng i-lo fahranah pawh dah sân an ni a; IQ sângte chu hlawhtling tura ngaih an ni. Tun hnai deuhva zir chianna erawh chuan rilru put hmang dik a rawn chawi sâng ve leh viau ta thung a. Mi hlawhtling ni tur chuan IQ sâng nih ngawt a tawk lo va, rilru puthmang (attitude) dik a pawimawh an ti deuh ta zawk a. Miin pianpui thluak chak tak nei kher lo mah se, thiam sa leh chawh chhuah sa dah khawlna a tha tawh a. Digital thahrui chakna hmangin a duh leh mamawh chu a tlachham ngai ta lo a ni. Kan rilru hi chak tak ni sesu lo mah ila, Artificial Intelligence (IA) a nih tawh miau avangin kan inhai kaw zo em em ta vek a ni. 

Rilru tha nei tura tan lak hi kan rilruin a ngeih hle. A van tla lo nghah ngawt tur a ni lo ve. Zir theih a ni a, nei tura tan lak theih a ni a, kan duhthlannaah a innghat thei hle. Kan pawn lam lan dan timawi tur chuan theih tawp kan chhuah thin. Kan kimtlang leh bahsam te chu a mawi thei ang berin kan chei a, sum tam kan sêng a, theihtawp chhuahin a hmei a pain kan inpen parh tlang ta a nih hi. Chhûng lam thianghlimna chu kan ngaihthah a,  tuaihnum duhna kan tlachham a, Rilru tituihnai tur chuan engtia tan lak nge tha ber ang le? Kan nalh zaih tur a ni a, smart hle tur pawh a ni, inlak sweet pawh a pawina reng a awm hran lo ve; mahse, chhûng lam mawina ngaihthah loh tur a ni. 

Bawih rilru ni lovin fa tak rilruin : Eng rilru puin nge dam chhung ni hi kan chhiar thin le? Hriat loh hlan hian ‘bawih rilru’ puin zalen lo takin kan awm fo em le? Mi bawih thei a pui lah a tam narawh e. Vawi khat chet chhiat ngawt pawh hian mi a um zui rei thei viau a. Tihsual phei chuan cham hlen tumin min bei a, kan thinlung ril ber a luh chilh ngat phei chuan min phuar nghet thei viau a ni.  Bawih rilru nen chuan hma lam pan hi a sak talh mai a, kan pên hlei thei thin lo. Israel fate khan Tuipui Sen an kân hnuah leh, an mit ngeia Pharaoa sipaite tui hâkin an boral tih an hmu reng chung khan, thinlung lamah Aigutpa khan a bawih nawn fo tih Bible-ah kan hmu.

Eng emawin min bawih tawh hi chuan kawng dang awm thei hian kan hre lo va, kan bet chawrh mai a. Min bawihtu apiang hi kan hmu lian a, hneh loh en hian an en sa deuh run mai a, tal chhuak tura chet lak harsa kan ti hle thin. Bawih rilru put hi chuan behna ngaiin kan bet a, tah hla ngai chhamin kan indawm kun tlawk tlawk mai thin.

Fa tak rilru pute erawh chuan khawvel hi a nih ang hian an hmachhawn mai a. An zak tit tet hran lo va, an tim chuih chuih hran hek lo, an nun a zalen thin. ‘Pathian fa’ nih inhriat mai a tawk lo va, vanram luhna ticket atan chauhva hman tur pawh a ni lo; fa tak rilru kan put a ngai a ni. “Hei hi ka Pa (Pathian) siam khawvel a ni,” tia he khawvel hi kan rilruin a ngam sak a pawimawh. British kut ata India a zalen hma leh zalenna sualtute zalenna an sual laia an sual chhuah tur India thalaite mitthla chunga, thu leh hlaa Rabindranath Tagore-an India a awihna chu, “Where the mind is without fear and the head is held high,” tih a nih kha! Zak chuih chuih tur emaw, ngur chuai viau turin emaw India thalaite hma lam a thlir lo. 

Rawngbawl honaah pawh hian ‘bawih rilru’ nena rawngbawl chu hlawhfa ang maiin an thawk a, an thawh nasat poh leh hah an inti a, phut an nei thin. Fa nihna rilru nena rawngbawlte erawh chuan an hah poh leh an lawmna a sâng a, an chân nasat poh leh hlawkin an inhre thin. Paulan, “Bawih ni lo turin Krista chuan min chhuahtir kha, chutichuan, ding nghet ula, bawih nghawng-kawlah chuan tang leh tawh suh u,” (Gal 5: 1) min ti a ni.   

Fa tak rilru nena dam chhung ni chhiarte chuan an chhiar thiam bik thin. Damlovah rau rau pawh fa nihna rilrua nate chuan dam ver vawrin natna an bei let a. Khawsak harsa rau rauvah pawh, fa tak rilru pute chuan an thinlung hausain retheihna an do va, an hneh a ni. 

Tuartu ni lovin tuamtu rilru zawkin : Khawvelah kan cham chhung hian a chet that reng theih loh. Kan chet chhiat ni leh chak loh ni hian tute emaw mawhpuh a, an thil tih tuartu anga inngaih a awl hle. Mawhpuh tur kan zawn chhung chuan puh tur kan hmu ang a, puh tur kan hriat chhung chu ngei tur leh huat tur kan hria ang. Ngei leh huat kan ngah hle tawh erawh chuan, “Lawmnaa khat rilru thianghlim,” tih hlate hi tui taka sak a har talh tawh thin.

Dam chhung kawng chhuk chho kan zawhnaah hian mi thil tih tuar nia inngaih tlat ai chuan, tuamtu rilru pua mite natna tuam damtute nun a hlim a, an thleng sâng zawk bawk thin. Tuam dama khai chhuak thinte hi khawvel tinuamtute an ni a, an hlu a, an hlutawm bawk.

Hna zawngte hnena hna pe theite hian an hnuaia thawk atan chuan rilru puthmang dik hi an duh a, an zawng thin. An hmaa kan inlan pawh hian hna neitu lam hi chuan kan rilru puthmang hi an chhiar thin a. Kan lehkha mawi thil tel eng eng emaw te chu han bih ve vung vung bawk mah se, kan rilru puthmang hi kan mark sheet leh certificate ai maha an thlir uluk chu a ni zawk thin. 

Rilru mawi leh thianghlimna hi ro tha aia hlu leh kan nun min chawi sângtu tur a nih avangin kan hlut a va tul em! Sam phuahtu chuan neih theih niin a hria a, a dil mai a. A dil dan lah chu hlawhtlin tum rana dil a ni bawk a, a inhawng hle, han thlir teh mah:
Aw Pathian,
ngun takin mi en chhuak la,
ka thinlung hi hria ang che;
Mi fiah la, ka ngaihtuahnate hi
hria ang che;
Tin, keimahah hian suahsualna
kawng rêng rêng a awm nge
awm lo en la,
Chatuan kawngah chuan
mi hruai ang che (Sam 139:23-24).

Thlarau lama min hringtu Welsh mite hi rilru mawi leh thianghlim thupui bera neih hnam an lo ni reng a. Tun hma angin Kristianna a chawr duah hluah tawh lo a nih pawhin, rilru mawi dilna hla, Calon Lân erawh an la thlahthlam lo ve. Chung lam chhan chak leh chhan tlak tawngtaina, “Aw Pathian, Chhandamtu zarah, min pe rawh, rilru thianghlim,” an la ti zel chu a ni. Anni chuan he hla hi tawngtaina a nih angin tawngtai nan an sa a, an sak tawpah, an ‘Amen’ thlap zel thin an ti asin.

Source : Kristian Thalai - March, 2023

 

 

 

 

Min pe rawh, rilru thianghlim - Rev. Prof. L.H. Rawsea, ATC

November 10, 2023 | ARTICLES & SERMONS