A CHHE LAI SIAMTHAT DAN TUR - Rev. K. Lalrinmawia

July 11, 2017 | ARTICLES & SERMONS

Thla kip hlawh nei ve lo kut hnathawktu, kum tawpa an thawhrim rah tel ve hrâm chauh thin te hial pawhin nikum (2007) kha chuan mautam sazu puang avangin hlawh lâk tur haihchhamin an kut chi lo hawi vauh vauh tawh a. An ni pawh lungawi lova intelkhawmin ZKP an din a, Aizawlah hial pawh kawng an rawn zawh tawh a nih kha. Hei hi kan ram huntawng chu a ni. Former Legislators Association of Mizoram (FLAM) meuh pawhin kan dinhmun hi lungawi thlak an ti lo aniang, nikum mai khan lehkhabu hming dangdai tak Thih Huamin Aw tih bu an chhuah hial a. PRISM leh MICLUN an lo piang a, Mizoram Democratic Movement (MDM) lo dingin Youth for Mizoram (Y4M) Lungleiah a ding bawk. Chutah hmanni lawk khan Aizawl Venghlui Hall-a thalai rual inhmukhawm chuan Youth for Mizoram Movement (YMM) an din ta bawk. Sawrkarin hna rimtawng thawk tawh lo tura a dahthat pension rual, rual û te pawhin kuangkuaha awm mai mai theih niin an hre tawh lova, MUP hmangin corruption do an rel ut tawh bawk. Hei hi kan ram huntawng chu a ni. Hetih hun ngeia kan Conference thupui atan A Chhe Lai Siamthatu kan han thlang hi a inrem hle rêng a ni.

Engvangin nge chutia lungawi lohna kawnga kan inlungrual tâk em em? Siamthat ngai a awm vang a ni. Thalai rual zingah pawh nikum mai khan inhmuhkhawmna huaihawt a awm nual asin, Aizawl-ah, Lungleiah, Biate-ah leh Serchhip-ah te an inhmuhkhawm hlawm kha in la hre rengin ka ring. Kan zinga thenkhat phei hi chu a meizang hlaptu tak pawh kan ni ta ve ang! Khang kan inhmuhkhawmna te kha kan ram kalhmanga lungawi lohna inhrilh tawnna a ni ber. Siamthat ngai chu a awm chiang a ni. Kan speaker pawhin siamthat ngai laite min hrilh kha:

1)  Kan sakhaw nun tlachhia hi siamthat a ngai
2)  Kan sex life, mipat hmeichhiatna kawnga kan nun siamthat a ngai
3)  Corruption avangin kan ram chu siamthat a ngai
4)  Kan ecology siamthat a ngai bawk
5)  Kan moral hrim hrim hi siamthat a ngai
6)  Kan Politics dik lo lutuk hi siamthat a ngai tih te min hrilh a nih kha

Vawiin chawhma khan chung siamthat ngai laite siamthatu tur chu nang leh kei kan ni tih min hrilh bawk a nih kha. Chumi zui chuan zanin hian thupui atan A Chhelai Siamthat Dan Tur tih ka han thlang ve a ni. Pathian thu i lo ngaithla ang u:

 
Jeremia 17:5-8:

 15 LALPA chuan heti hian a ti:

 

Mihring rinchhana, mihring bân chakna ringa,

 

LALPA hawisanna thinlung neitu chu

 

Anchhe dawngin awm rawh se.

 

16 Thlalera hnimbuk to rire ang an ni a,

 

Thil tha chhuak tur reng a hmu lovin

 

Thlaler ram ro, chi leilung, tuma luah lohvah chuan a cheng zawk ang.

 

17 LALPA ringtu, a rinchhan LALPA ni erawh chu a eng a thawl e.

 

18 Tui kianga thingphun, lui kama zungkai,

 

Khaw lum lo thleng pawh hlau lo,

 

A hnahte hring reng si,

 

Khawkhen kum pawisa lo,

 

Rah chhuah thulh chuang si lo ang hi a ni ang.

 

 

Jeremia 3: 14, 15

14Aw hnung tawlh hmang fate u, lo kir rawh u,

 

Tih hi LALPA thu chhuak a ni.

 

Kîlkawitu che u ka ni si a,

 

In zing ata khawpuia mi pakhat,

 

Chhungkuaa mi pahnih ka la ang che u a,

 

Zionah ka hruai ang che u.

 

15Ka lungdumzâwng tak berampute ka pe ang che u a, annin hriatna leh hriat thiamnatein an chawm ang che u.

Luka 4:1-12    Tin, Isua chu Thlarau Thianghlimin a khat a, Jordan lui atangin a kir leh a, diabola thlem chungin thlalerah ni sawmli Thlarau hruaiin a awm a.

Tin, chung ni chuan engmah a ei lo;  tin, a tawpah chuan a ril a lo tam ta a. Tin, diabola chuan a hnenah, “Pathian Fapa i nih chuan he lung hi chhanga chang turin thu pe rawh,” a ti a. Tin, Isuan a hnenah, “Mihring hi chhang chauhvin an nung lovang,’ tih ziak a ni,” a ti a, a chhang a.

Tin, a hruai chho va, mit khap kâr lovah khawvel ram zawng zawng a entir a. Tin, diabola chuan a hnenah, “Heng zawng zawng chunga thuneihna leh a ropuina hi ka pe ang che; ka hnena pêk a ni tawh si a, ka duh apiang hnenah ka pe bawk thin a ni. Chutichuan chibai mi buk la, a zain i ta a ni vek ang,” a ti a. Tin, Isuan a hnenah, “Lalpa i Pathian chibai buk la, ama rawng chauh bawl rawh,’ tih ziak a ni,” a ti a, a chhang a.

Tin, diabola chuan Jerusalem khuaah a hruai a, Pathian biak in chip zumah chuan a dah a, tin, a hnenah, “Pathian Fapa i nih chuan heta tang hian tla thla rawh;

Nangmah humhim tur chein
I chung thu-ah zawng
A vantirhkohte chu thu a pe ang,’  tih leh,
An kutin an dawm ang chia

Chutilochuan i kein lung i chhuih hlauh dah ang e,’

tih ziak a ni si a,” a ti a. Tin, Isuan a hnenah, “ ‘Lalpa i Pathian fiah suh,’ tih a ni e,” tiin a chhang a.

Pathian hnenah malsawmna dilin i tawngtai ang u:

Lalpa, zanin zan rei tawh lam thlenga taima taka i aw ngaithla tura thalai rual heti zat nangin min la hruaikhawm avangin lawmthu kan hrilh a che. Zaninah hian Lalpa, i aw hriat kan mamawh. Kan hnenah thu i sawi tawh thin; Zaninah pawh hian a thlâwnin min thêntir lo la. Fak hla hmanga kan hnena i inpuanna hi kan duh tâwk mai lo. Zaninah hian Thlarau Thianghlima kan hnena thusawi turin Nangmah ngei kan mamawh che a ni. Central KTP Leader thusawi thiam tak neihte pawh kan châk thin. Amaherawh chu Lalpa, zaninah hian chu chu a tâwk loving; khawngaih takin he rama a chhe lai siamthat tur min kawhhmuh te, siamthatu tur chu keini kan ni tih min hriattir tawh tea kan thawh dan tur min hriattir leh zel tura Nangmah ngeiin Thlarauva thu i sawi loh chuan kan pawm thiam lovang a, kan pawm thei lovang a, a thawh dan tur hmang kan hre hek lovang. Chuvangin Lalpa, zaninah hian Nangmah ngeiin he rama a chhe lai siamtha tura siamthat dan tur min hrilh turin, kan hnena Thlarauva thusawi turin kan Lalpa Isua hmingin kan dil a che, Amen.

Awle, zan a rei ta viau mai a, kan huphurh tawh hle-in ka ring a. Chuvangin hun lâk rei hleih theih a ni tawh lovang a. Kei pawh dar 6 hma hret khan ka thu tawh a. Dar 7-ah inkhawm kan tan a, kan tan khan darkar khat ka thu hman tawh a. Hei, tunah chuan dar 9 rik nan mins. 15 chauh a awm tawh a. Taima taka ngaihthlak a har tawh viauin ka ring a. Engpawhnisela, a rei lo deuh zawnga sawi dan kan zawn mai loh chuan kan rilru-ah a lut nghet thei tawh lovang tihte pawh a rinawm rum rum tawh a. Thahnemngai taka kan ngaihthlak erawh chuan kan la chân tam lutuk lo turah ngai ila.

Hei, a chhe lai siamthat dan tur chu engtin nge ni ang? Chhânna pakhat kan neih chu Luka 4:1-12 kan chhiar atang khan heti zawng hian kan hlâwm khawm ang:

1. Isua chan ang harhna changin: Mizo Kristiante hian kum 1906-ah Thlarau Thianghlim hruaina leh tihharhna kan chang a, nikum hmasa (2006) khan Harhna Centenary kan lawm a. Thlarau Thianghlim hruaina kan chan kha zozai avang khan vawiin thlengin Kohhran chak tak, nung tak Pathianin min pe a, a va lawmawm em! Mahse, khang harhna kan chan tawh zawng zawng kha han thlirlêt ula; vawiina kan khawtlang nun, kan politics nun leh kan economics nun min hruai thlengtu chu khâng kum kalta te kha an ni tho si. Engtin nge kan tih tâk ang tih hi zawhna, chhan ngei ngai chu a ni ta. Mizorama a chhe lai siamthatu tur chu thalaite hi kan ni a. Chumi siamtha tur chuan a siamthat dan tur kawng kan hriat a ngai. A siamthat dan tur kawng pakhatna chu Isua chan ang harhna chan hi ani tih hi kan chhânna neih chu a ni.

Isua chan ang harhna chu engnge ni? Engtin nge kan hriat ang? Isuan harhna a chang reng reng em ni? Isua khan harhna a changin kan hria em? Isua kha, kan rilruin han suangtuah chin ila; helai conference lamtualah hian rawn su ve lauh lauh a, a changa han bingbilet a, han kûn a, han bungbu a, psiatica vei ang maia han su deuh zak zak turin kan beisei em? Kan beisei thei lovang ti rawh u? Mahse, chutianga ti tura Isua kan beisei loh avangin khatia han bu deuh lauh lauh thinte kha harhna chang an ni lo kan tihna chu a ni hauh lo ania!

Ama’rawh chu, harhna kan tih hi ti hian tawitêin han sawifiah dawn ila: Harhna tia Kristian Kohhranin kan sawia kan kawhtir ni fo chu Thlarau Thianghlim hnathawh, Thlarau Thianghlim hruaia awm, Thlarau Thianghlima khah hi a ni. Luka 4:1 a kan hmuh chiang tak chu Isua chu Thlarau Thianghlimin a khat tih a ni a. “Jordan lui atangin a kir leh a, diabola thlem chungin, diabola thlem chungin thlalerah Thlarau hruaiin a awm,” a ti leh chat a. Isua hian baptisma a chan zawh veleh, Marka ziak leh Mathaia ziakte pawh en ula; Lal Isua nuna a hun hman dan indawt kan hmuh chu Baptisma a chan zawh veleh thlalerah Thlarau hruai luhin a awm a. Chutah chuan ni 40 chhung tehrêng engmah ei lovin a awm a. Riltam taka thlalera a awm lai ngei chuan thlemtuin a rawn bei zui chat.. Chu chu Thlarau hruaia Lal Isua awm dan a ni. Thlarau Thianghlima khat leh Thlarau hruaia awm ngeite hian a ni thlemna tawk thin ni!

Mizo Kristiante pawh hi kum 100 zet Thlarau Thianghlima khatin kan awm a, Thlarau Thianghlim hruaina kan dawng a. Kan hlimin kan lawm, kan lam, kan phûr, kan tawngtai, inkhawm pawh nuam kan ti. Mahse, kan khawtlang nun, kan politics nun, kan economics nun chu siamthat ngaiin a awm ta si a nih hi. Chuvang chuan alawm Isua chan angin harhna hi i chang ve tawh ang u tih hi kan sawi a lo tul tâk ni! Isua chuan eng angin nge a chan?

1) Economics Thlemna: Thlalerah ni 40 Thlarau Thianghlima khata a awm lain engmah rêng ei lovin a awm a. Chutah chuan a ril a lo tam ta a, chu chu Thlarau hruaia a awm lai ngeiin a ni. Kha kha ‘diabola thlema awm turin’ tiin Luka chuan min hrilh a nih hi! Chuta thlemnate chu i’n en lawk teh ang. “Tin, chung ni chuan engmah a ei lo; tin, a tawpah chuan a ril a lo tam ta a. Tin, diabola chuan a hnenah, “Pathian Fapa i nih chuan he lung hi chhanga chang turin thu pe rawh.” Ni 40 teh meuh engmah ei lova awm riltam theih dan tur chu han suangtuah teh u. Hmanni-a Agape Center-a ni 40 chaw ngheia tawngtai zingah khan ni 40 tluan parh engmah ei lo engzat tak awm maw? Thenkhat chu a changa kala lo haw leh rih thin te kan nih nual kha! Chaw ngheia thla khat leh a chanve dawn engmah reng ei lova awm Isua kha a va chau dawn êm! Isua kha mihring a ni a, hetih lai hian kum 30 mi vel angin suangtuah ila, rawngbawl hna a tan dawn lai a mi a ni a.

Chutiang rual nih lai taka, chaw ei tui duh hun lai tak, kan Assistant Leader te bar tiat bar thei tur chu a ni ve ngei ang. A, in thlen ina in chaw ei tui dante kha inngaihtuah ula. Zanina muthlu te kha in vawksa hmeh vang a ni nghe nghe em aw…! Vawksa ei hnem deuh chu an muthlu lap lap duh viau mai a. Mahse, rin aiin in la harh tha hlawm viau zawk a. Isua pawh hia kan hruaitute, kan Treasurer te bar tiat tiata bar tur angin han suangtuah tai la. Mihring a nihna hi kan rilru-ah a chiang har khawp mai, Isua hi. Pathian a nihna leh Pathian Fapa a nihna hi kan chiang em em a. Mihring riltam thei, chaw ngheia chau thei a nihna hi… thalai zinga sawi kan ni bawk a, thalai tawng kan hmang zeuh zeuh ang. Mihring dinhmun pangngai, thalai dinhmun ang a a awm dan tur leh a chauh ve theih dan tur te hi kan rilru-ah a click mang lo fo, kan suangtuahnain a thleng mang lo fo. Mihring famkim a nihzia kan hriat chuan chau thei, chaw ngheia riltam thei, tamchhawl thei a ni tih kan hria ang. Chutih hun lai tak, Thlarau hruaia a awm lai taka thlemna a tawn kan hmuh pakhat chu hei hi a ni. A riltam dawn nk a lain, a riltam vanglai taka chhanchhuahna a mamawh dan ber, a chhandamna hnai ber tur chu puar taka chaw ei a ni. Chutih lai tak chuan “Pathian Fapa i nih chuan he lung hi chhanga chang turin thu pe rawh,” tih thlemna a tawng ta a ni.

Palestina rama Juda ho, Isua hun leh vawiin thleng pawha an chaw rinpui ber chu keini ho chuan chhang kan ti. Barli chhangphuta siam, hmeh kawia ur hmin kha a ni a. Chu chu keinin atta kan ti a nih loh pawhin chhang kan tih chi chu a ni tho tho. Keini Mizo thalai rualin he thlemna hi tawk ve ni ta ila, ‘he lung hi chaw-ah chanter rawh’ tiin min thlem ngei ang. He thlemna hi eng thlemna nge nia in lo suangtuah thin? Mihring riltam tihtlaina, pum puarna, ei leh bar thil a nih avangin Economics thlemna a ni. Isua harhna chang ve chuan thlalerah khawhar taka riltam em ema awmin economics thlemna a tawk a nih chu!

Keini Mizo Kristian, harhna chang ve thin te pawh hian he Economics thlemna hi kan tawk ve thin a. Camping-ah kan lut a, hlim em ema chhuakin kan phur em em a. Phur em em chungin kan ni tin hnathawhna mual theuhvah kan han feh chhuak leh a. Thla hnih khat chhung emaw chu nghet takin, Economics thlemna lakah pawh tihtluk rual loh angin kan la ding thei pawh a ni mai thei. Ama’rawh chu harhna chang Mizo Kristianten economics thlemna kan tawh nasat dan hi han ngaihtuah teh u; a sorkar rilru angin ka sawi lo. Entir nan mai mai; tun hnaia Chanchinbu-a kan hmuh langsar tak pakhat chu Civil Hospital-a Out Patient Department (OPD) Building sak mekah chhawng khat a bo em ni? tih te a ni a. Mizo Kristiante hi Economics thlemna do zo lo, lung chhanga chantir mai hnial lo harhna chang kan nih tlat thin avang hian alawm a chhelai, siamthat ngai a awm thin ni! Chuvangin, heng siamthat ngai lai siamtha tur hian economics thlemna i do zo ve ang u. Economics thlemna do zo harhna i chang ang u.

2) Thlarau mi-na hmanga thlemna: Harna chang Isua thlemna tawh dang hi han en leh ila. Luka ziak indawt dan zui lovin a laia mi hi a tawp berah kan dah ang a. Chang 9 atang khan han chhiar chhunzawm leh ila: Tin diabola chuan Jerusalem khuaah a hruai a, Pathian biak in chhip zumah chuan a dah a, tin, a hnenah, ‘Pathian Fapa i nih chuan heta tang hian tla thla rawh; Nangmah humhim tur chein i chungthu-ah zawng a vantirhkohte chu thu a pe ang’ tih leh ‘An kutin an dawm ang chia, chutilochuan i kein lung i chhuih hlauh dah ang e,’ tih ziak a ni si a,” a ti a. Heta kan hmuh chu Pathian biak in chhip zum atanga tla thla a, na miah lova leia zuk tum tura thlemna a ni. ‘Pathian Fapa i ni takzet a nih chuan chu chu a thleng dik ngei dawn alawm’ tih kha he thlemna hian a keng a ni.

Khaw’nge, han ngaihtuah teh u; Bilkhawthlir North Biak in chhip zum atang khian kei hi tla thla ta diai diai mai ila; na miah lovin a kawt zawlah khian han tum khu leih mai ila, in rawn tlan chho, in rawn pung chak ngawt ang. He lai KTP General Conference inkhawmna Pandal tlan rauhsan hian engemaw zat chu in rawn tlan chho duh ngei ang. Eng vang nge? A mak kan zawng a, kan Thlarau mi-na hian a danglam a duh a; a danglam leh pangngai lo hi kan zawng nasa thin lutuk a. Mi thlen bak thleng nih duh hian kan phili a. Chutianga harhna chu kan zawng tlat thin. Isua hian chu thlemna chu engtin nge a chhan? “Lalpa i Pathian fiah suh,” tiin a chhang thla hmak phal a sin. Pathianin chutiang khatiang chuan a rawn ti mai ang, i na miah lovang tia thlemna hi hnial a har a ni ang e. Heti hian han ti ila miin hre thuk, mi dang aia chang sang, mi aia chang ril, midang thlarau chan pawh sawifiah sak thei nih thlenga Thlarau Thianghlim chang, harhna chang nih chak zawng hian kan in-el nasa lutuk palh a ni mai em? Chak mak bik nihte kan chak lutuk a ni palh mai em tih hi kan ngaihtuah tel ve a tha. Engpawhnise, he thlemna hi Thlarau mina hmanga thlemna, sakhuana hmanga thlemna, inpekna thuk hmanga thlemna te pawh kan ti thei ang. Thlarau mina hmanga thlemna hi Thlarau Thianghlim hruaia awm, Thlarau tihharha awm, harhna changte ngeiin an tawk thin.

Harhna chang Mizo Kristian zingah chutiang thlemna tawka tlu tawh sawi tur kan ngah mai. Kum 1913 ah harhna chang Tlira pawl an lo chhuak daih tawh. Tichuan kum 1919, a, kum 1930 leh a hnu chhovah phei chuan khatiang pawl chhuak kha an tam em em, an awm zut reng a, hnaivai te thlengin sawi tur an awm thei ang. Pawl chhuak emaw, Kohhran atanga chhuak em lo pawhin mimal nuna Thlarau Thianghlima harhna chang inti, Thlarau hriattirna dawng inti, mi dang aia chang sang bik, mi dangb aia hre ril bik, mi aia hmu fiah, mi aia tha zawk, midang aia nunpui dik zawk anga inchhal zawng hian Thlarau Thianghlim hruaia awmte hian thlemna kan tawk thin a, kan tlu bawk thin. Chutih karah chuan tlu lova khawchhuak pawh an awm thei bawk ang. Isua erawh kha chu a tlu ve lo; “Lalpa i Pathian fiah suh.” A chang mak zawng, a danglam zawng, mi dang aia ril zawngin chan a tum lova. Amah kha a ropui a, biak in chhipzum atanga tla thla a, khu laiha lo tum a na miah lo zawng, mi dangin thilmak ti thei tia an bawh hum hum tur zawng, an zui hum human tur zawng, ama larna, ama ropuina, zuitu a neih theihna tur zawngin harhna a chang duh lo.

Chutiang bawk chuan keini pawhin Isua chan angin kan Thlarau mi-na kawngah pawh nun nghet nei zawngin, ze nghet, ze mumal nei zawngin harhna i chang ve ang u. Tichuan a chhe lai kan siamtha thei dawn nia. Nizana kan ngaihthlak kha in la hre reng em? Kan sakhaw nun a tla chhia tih kan ngaithla a nih kha. BSNL a Mizoram thla khat bill pek luh pawh nuai 190 chuang, nuai 200 dawn lai a ni a. Chutih lain chhungkaw tam tak chuan missionary pakhat chawm pawh harsa kan ti thung si; mangan thlak ve deuh chu a ni! (Nimin chawhnu khan rorelna lamah kan kal a, helaia mission pual programme kha kan tawng ve ta lova, kan chan nasa hle mai.) Chutiang chu kan ram dinhmun a nih laiin sakhuana hmanga thlemna do zo turin thalai rualten - a chhe lai siamtha tur chuan Economics thlemna kan do zawh a ngai a, a chhe lai siamtha tur chuan sakhuana hmanga thlemna, mi aia hre ril zawk, mi aia nunpui dik zawk zawnga thlemna pawh kan do hneh a ngai a ni.

3) Politics Thlemna: Isua thlemna tawh dang hi i han en leh teh ang. “Tin, a hruai chho va, mit khap kar lovah khawvel ram zawng zawng a entir a. Tin, diabola chuan a hnenah, “Heng zawng zawng chunga thuneihna leh a ropuina hi ka pe ang che; ka hnena pek a ni tawh si a, ka duh apiang hnenah ka pe bawk thin a ni. Chutichuan chibai mi buk la, a zain i ta a ni vek ang. A pawn lama mi khan kan hre pha em aw! Duhsak falna hi Mizo Kristian harhna chang zingah hian a va tam tawh em ti rawh u. Thenawmte hriat phak ve lohva induhsak falna a tam lutuk, a ri lo, a zawi sap chin kha a ngaih pawimawhawm bik riau hian a lang tlat. I han chhiar tha leh teh ang: Heng zawng zawng chunga thuneihna leh a ropuina hi ka pe ang che; ka hnena pek a ni tawh si a, ka duh apiang hnenah ka pe bawk thin a ni. Chutichuan chibai mi buk la, a zain I ta a ni vek ang.”  Kan hrethiam ti r’u? Kan nuih hak danah khan kan hrethiam niin ka ring.

He thlemna hi eng thlemna nhi eng thlemna nge ni ta ang? In rilru-ah chiang a awm tawh mai em? Khawvel ram zawng zawng leh a ropuina chunga thuneihna chu eng thlemna nge? Political power! Political power nei tura thlemna hmaah hian Mizo Kristian, harhna changte hi kan lo tlu leh palh thin a; chuvang chuan a chhe lai, siamthat ngai a lo pung ta a nih hi! Chumi siamthatu tur chu NANG leh KEI hi kan ni bawk si. Engtin nge kan tih tak ang?

He khawvel ram leh a ropuina chunga thuneihna, political power nei tur hian mitten an bei thin a, an zawng thin a. Thlemtu hian a sawi dik fe awm asin mawle! Dawt sawi langsar tak erawh chu a nei; ‘ka hnena pek a ni tawh,’ tih hi dawt a phuah chawp a ni, dawt pa a nih tlat avang khan. Mahse, a sawi zinga ‘dik fe awm e’ ka han tih kha chu “chutichuan chibai mi buk la, a zain i ta a ni vek ang,” tih lai kha a ni. Isua Krista ni lo zawk chibai buk hian Political power neih a awl bik. Lalna chang tura, khawvel ram leh a ropuina zawng zawng chunga thuneihna nei tur hian thlemtu zawk bawkkhupa chibai buk hian hlawhtlin a awl deuh a ni ang a!

Kum 2003 ah, 1998 ah te, 1993, 1989, 1983, 1979, 1977 leh 1972 thleng khan… Kum 1972 kha Mizoram-in Union Territory dinhmun kan chuankai kum a ni a. Kan puala Legislative Assembly kan neih tan kum a ni. A hma kha chuan kum 1952 atangin District Council kan nei a, MDC leh Executive Member rualten ram an enkawl a. Khatih chhung zawng khan Mizo Union kan thlang tling chho char char a. Kum 1972-a U.T. MLA hmasa ber kan thlan tum pawh khan Mizo Union bawk kan thlang tling a. Mahse, a kum leh lawkah Party lang tham vak lova ngaih Indian National Congress (INC) in a dawlh ta daih mai a. Tichuan kan thlan tlin mi pangngai reng ate chuan Congress ministry an han siam leh a. Kum 1977-ah PC kan thlang tling a, PC an keh avangin 1979-ah kan inthlang tha leh a; PC bawk kan thlang tling leh a. Kum 1984 khan Congress kan thlang tling ta thung a. Kum 1987-ah State a kan awm tak avangin State MLA hmasa ber kan thlang a, hneh takin MNF kan thlang tling a. Mahse, an party chhung inrem lohna avangin inthlan that a lo tul leh a, kum 1989-ah kan inthlang tha a. Tah chuan Congress kan thlang tling leh ta thung a. Kum 1993 November thla kan inthlan leh npawh chuan Congress bawk kan thlang tling a. Kum 1998-a inthlan a lo hun leh chuan MNF kan thlang tling leh a, kum 2003-ah pawh MNF bawk kan thlang tling leh ta a nih kha.

Kum 1952-a District Council-a kan awm atang khan kan aiawh thlangin mipui kutah rorelna a awm tawh a. Mahse, U.T kan nih hma zawng kha chuan kan Budget a la pate viau a ni. Kum 1972-a U.T kan han nih atang chiah khan kan Budget chu a rawn lian ta hluai, a rawn thau ta hnuk mai a. Chutah chiah chuan Economics thlemna do zo lo an rawn pung ve ta hluai bawk a. Economics thlemna do zo lo an pun hluai rual khan Politics thlemna do zo lo kan ngah ve sawt bawk a. Political power neih kha sum leh paia hlawkna niin miin an hre tlat tawh a. Chumi kum 1972 atanga vawiin thleng hian he kawngah hian, politics thlemna kawngah hian ding nghet zo lo hruaitu kan nei ta fo mai a; chu chuan lungawi lohna khawvelah Mizoram hi min hnuk lut a ni ber mai. A chhe lai siamthat ngai kan tih, kan moral a chhia kan tih pawh Politics kan hmuh dan te, Politics kan thlir dan dik lote hian a hring tel ve. A chhan chu – political power neih chu thawkrim lova sum leh pai, in leh lo tha neih theihna niin kan thinlungah a intuh deuh tlat. Chumi thiat tur chuan nang leh kei hian mawh kan phur. Tuna naupang, vawiina KTP member la rawn ni ve pha loten Politics hi Pathian rawngbawl nan an rawn hman theihna turin kumina Kristian Thalai Pawl heti zat rual hian example kan ‘set’ dawn lo’m ni? Chu chu a chhe lai kan siamthatna tur, kan tih theih dan tur chu a ni. Isua chan ang hian harhna hi chang theuh ila a chhe lai kan siamtha ngei ang.

Kuminah thil a nihphung pangngaia a kal chuan MLA thlang leh tur kan ni a. Chu inthlan hmachhawn tur chuan he rama lungawi lohna phul bulh bulh, kil hrang hrang atanga report kan hriat zut zutah hian, an inpuh tawnnaah hian khawi dika khawi nge dik lo tih keini tan hriat hleih theih a ni ta lo fo mai. A chhan chu kan politics-ah hian dawt-in lalna a chang niin a lang tlat. Chumi tireh tur chuan, chutiang dinhmun chhelai kan siamthat nan chuan kan ram politics-ah hian party politics hi nuai reh ila. Kan ram politics ah, Pathian lalna atan kan ram politics-ah hian, kan ram rorelna khawlah te, kan khawtlang rorelna ah te, kan District rorelna ah te, kan Block Area rorelnaah te Krista chu Lalberah i siam ang u.

A chhe lai siamthatu ni turin tukinah te, vawiin chawhnu-ah teLalpa min tawngtai tir rawh,” Rev. H. Killuaia hla phuah kan sa a, kan tuipui em em a, kan vei em em a ni. Hmanni lawkah pawh Aizawlah thalai pawl a rawn ding a, nikum lamah Lungleiah a ding a. A din hma lawk khan a dinna tura a hnarkaitu zinga pawimawh tak pakhat chuan a khat tawkin min rawn sms deuh reng a. “Chutiang khatiang chu kan tih dan a ni,” a rawn ti thin a. Kam Zalenna Dawhsan (Freedom of Speech Platform) te an siam a. Biate lamah thil a awm bawk a, Serchhip ahte leh hmanni lawkah Aizawl Venghlui Hall-ah te pawh an inhmukhawm a. A hnu lawkah pawl an rawn din ta a nih kha. Khang zawng zawngte kha thlirlet ila kan ramah hian siamthat ngai chu a awm a ni. Ama’rawh chu, chu siamthat ngaiah chuan tuten nge mawhphur? A veitute chauhvin mawh phur niah kan ngai a nih chuan; mi dangte hian vei lova kan chhuak a nih chuan kan siamtha zo leh chuang lovang. Ama’rawh chu kan vei a nih pawhin kan vei dan a dik a ngai tlat a. Chu vei dan dik nei tur chuan Pathian thu hi kaihruaitu atan kan hman a ngai ang. Theological ground, Bible behchhan, nghah chhana hmang lova kan ram veitu thalai rual an pung hluai a nih chuan kan ram hian a chhiatphah nasa zawk ang tih a hlauhawm. Chuvangin Kristian Thalai Pawlte hian mawh kan phur a ni. Chu mawhohurhna hlen tur chuan tihtur kan nei. Chu kan tih tur chu eng nge ni ta ang?

Engtin nge niang? tih zawhna chhang turin, a, kan rama a chhe lai siamthat dan tura kan chhanna pakhatna chu Isua chan angin harhna chang ila; economics thlemna do zo, sakhuana thlemna pawh do zo, politics thlemna pawh do hneh thei harhna i chang ve ang u tih hi a ni e.

2. Party Politics Bansana Ram Politics Vei Tur: Kan chhanna pahnihna-ah lo lut nghal dawn ila. Mi thenkhatin politics hi ringtu thate tel vena tur niin an hre lo thin. Mahse, Politics tih tawngkam hi Grik mifing Aristotle-a kamchhuak pawh ni sek sek rawh se, Politics lo chhuahna bul ber chu kan Pathian a ni. Pathian chu engkim chunga Lalber leh thuneitu a nih avangin amah ringtute hi ram politics-ah kan ralbang mai tur a ni awzawng lo. Party Politics-ah zawng inham berh ve lo tur pawh kan ni ang e; Ram Politics erawh hi chu kan Pathian ta a nih avangin kan hlamchhiah tur a ni hauh lovang. Kan ram politics ah Krista a lal zel theihna turin Kristian Thalai Pawlten, rawngbawltute hian kan sawi nasa tur a ni.

Chuti ni lova, ram politics pawh ni lova Party politics-a mi an chhaih buai thin avangin kan ramin chhiat a tawk a ni; kan ramin rawk a tawk a ni. Lalber atan Pathian neih phal lova mahni hlawkna tur dah lal zawk thin te, mahni chhungkhat vua leh vang hlawkna tur dah lal thin zawk ten kan ram politics hi an suasam fo a nih chuan siamthat theih lohvin a chhuak mai pal hang. Chuvangin zaninah hian ‘Party, Party’ ti lovin kan ram lalthutthlengah Pathianin lalber nihna a chan theihna turin zanina lo pungkhawm Kristian Thalai rualte, harsatna engemaw avanga rawn kal ve thei lo, mahni in lama awm Branch leh biala thalai engemaw zat la awm, nuai khat chuangte hian mawh kan phur. Engtin nge kan hlen ang?

Jeremia chuan, LALPA chuan heti hian a ti:

 

Mihring rinchhana, mihring bân chakna ringa,
LALPA hawisanna thinlung neitu chu
Anchhe dawngin awm rawh se.
Thlalera hnimbuk to rire ang an ni a,
Thil tha chhuak tur reng a hmu lovin
Thlaler ram ro, chi leilung, tuma luah lohvah chuan a cheng zawk ang.
LALPA ringtu, a rinchhan LALPA ni erawh chu a eng a thawl e.
Tui kianga thingphun, lui kama zungkai,
Khaw lum lo thleng pawh hlau lo,
A hnahte hring reng si,
Khawkhen kum pawisa lo,

Rah chhuah thulh chuang si lo ang hi a ni ang,”
a ti.

Keini chuan ram siamna atan Party chakna, Party ban chakna kan rinchhana Lalpa kan hawisan tawh a ni lo’m ni? History zir ve thin ka ni a. Kum 1972 atanga vawiin thlenga kan rama inthlan history hi kan hre kimchang thei hauh kher lovang a. Ama’rawhchu, ka chhui let ka chhui let a, ka zir let ka zir let hian kum 1972, 1977, 1979, 1983, 1987, 1989, 1993, 1998 leh 2003 te a kan inthlan zawng zawngah khan Party tinin Pathian chakna aiin Party chakna an behchhan lian zawk theuh. Party tana mi nghet nia an hriat, Party worker rinawm nia an hriat, Party hruaitu nghet nia an hriat kha candidate atan an dah chhuak zar zar thin a ni.

Zanin hian Party rinchhan bansan ngam, Party chakna rinchhan lo ngam ten kan ram an hruai hunah kan ram chuan hma lam a pan ang a; kan ramah Krista’n lalna a lo chang ang. Chumi thlentir tur chuan Nang leh Kei hi kan inpe phal em? Kan rama Party mi an tam dan leh, ‘chumi khua-ah chuan chumi Party chuan member chuti zat an lawm lut’ tih te Chanchinbu-a kan hmuh leh chuah tawh hi! Heng an lawmluh zinga engemaw zat ten Party an belh chhan leh Party a an inziah luh chhan chu “Anni hi kan thlantlin chuan, tling turin an rinawm ber bawk a, an lo tlin chuan hmelhriat tha kan nei ve a lo ni ang a; kan fanu kan fapa ten sorkar hna an hmu ve thei mahna! I R –ah te pawh an lut ve thei mial mahna! Zirtirtu hna te kan hmuh phah thei mahna tih hi a ni fo. Ram siamna hawi hian politics hi kan thlir lo. Chu chu a ni kan speaker-in “kan moral a chhia’ a tih kha. Kan economics dinhmunah pawh sorkar-a innghat lo thei lovin kan awm tawh. Kan moral hi a chhia. Ram siamna atan miin an hman thin (Politics) hi kan ram tihchhiat nan kan hmang mekte hi a va pawi em! Party chakna kan rinchhan vang a ni. Hawh u, Party chakna rinchhan i bansan ang u. Kristian Thalai rual lo pungkhawm zawng zawngte hian Party chakna rinchhan kan bansan ngam phawt chuan Lalpa chakna rinchhanin Party tin pawhin Candidate an siam hunah Party tana rinawm, Party tana thawk rei tawh, Party tana inhmang nasa tih ringawt ngaihtuah lovin, tlin an duh tak tak a nih chuan Pathian tih mi, Party nei ngai reng reng lo, Pathian tih mi ziktluak kha bial tinah an rawn candidate mai ang a. Chutiang mi ziktluak hlir chu Party tinin an rawn candidate phawt chuan kan ram lalthutthlengah Pathianin hmun a chang thuk lehzual ang. Chutiang a thlen theih nan Nang leh Kei hian mawh kan phur, awmzia kan nei si a ni.

Engtin maw awmzia kan neih? K.T.P member zawng zawng, a ‘zawng zawng’ tak tak chu a theih hauh lovang a; thenkhat chu Party thalai pawlah emaw, thalai pawl kher lovah pawh hruaitu nihna chelh mekte pawh kan awm thei. Mahse, kan han sawimawi thin tam tak, a…, ‘kan ram rawngbawl nan alawm kan tih’ tia insawimawi tam tak hi chuan inthlaphen nan kan ti ve mai mai bawk a ni. Mahni hlawkna beiseiin tam takin Party an bel a, tam takin chutiang rilrukna chuan politics an khel a ni tih hi chu i pha duh lovang u. Mahni tanghma haia mahni hlawk nana kan beih avangin kan ram hi kan tichhe mek a ni tih hi i hria ang u, i bansan ngam ang u. Chuti a nih loh chuan Isua chan ang harhna kan la chang lo tihna a ni ang.

Isua chan ang harhna chang turin, kan ram siamthat nan Lalpa i rinchhan ngam ve ang u. Chutiang a nih chuan engtin nge Jeremia hmanga Pathian thutiam kan hmuh?14Aw hnung tawlh hmang fate u, lo kir rawh u, Tih hi LALPA thu chhuak a ni. Kîlkawitu che u ka ni si a, In zing ata khawpuia mi pakhat, Chhungkuaa mi pahnih ka la ang che u a, Zionah ka hruai ang che u. A zawha a sawi zel hi eng nge ni? Ka lungdum zâwng tak berampute ka pe ang che u a, annin hriatna leh hriat thiamnatein an chawm ang che u.

Pathian hnena kan inlamlet a, mihring ban chakna, Party tha chakna rinchhana ram hruaitu siam aia Pathian chakna rinchhana ram hruaitu siam thlang kan nih chuan a mipuite lungawi lohna khawvela inchentir tawh lovin mite hriatna leh hriat thiamnaa chawm tur Pa lungdum berampu kan hmu thei ang. Chu chu a chhe lai siamtha tura kan tih theih chu a ni. Chutiang tur chuan zan ina thalai rual lo pungkhawmte hi kan inpe phal em?

Zanin kan hun hmanah hian danglam deuhvin hun hman chhunzawm zel pawh kan tum ang. Mahni inphatin Krista lal nan he ram hi kan pe phal em? He ramah hian Krista chu lal turin kan duh tak tak em? Kan duh takzet a nih chuan ro min relsak turin i sawm ang u hmiang! Sawmna kan siam ang. Thalai rual kan mangang a, kan ramin siamthat a mamawh zia kan hriat a, kan au va kan tih chuah chuahnaah hian KTP member engemaw zat kan tel bawk a. Chutianga siamthat kan duh tak tak a nih chuan a chhe lai siamthatna tur kawng chu kan politics-ah hian a bul tan a ngai a ni tiin kan chhang a nih chu!

Sorkar tha neih duhin kan auva, mahse mipui tha nih kan tum chuang si lote pawh hi! Mipuite pawh hian kan sim a ngai ve bawk asin. Sorkar tha siam tur chuan mipui tha kan nih hmasak a ngai ang. Mipui tha kan nih loh avangin pawisa pe tam thei thei an rawn thawk ang a, a pawisa pe tam thei thei kan lo thlang tling ringawt pek ang e. Mipui tha kan nih hmasak a ngai. Chutiang ni ngam tur chuan zaninah hian i nunah Krista, i politics nunah khan Krista i laltir phal em? In khawtlang nunah Krista i laltir phal em? He khawtlangah, he ramah hian rorel turin Pathian kan sawmk ngam em? ‘Ro min rel sak ang che,’ kan ti ngam em?

Kan zai hruaituten min lo pui sela, kan Conference halbu no. 43-na kha tawngtai nan hmangin kan sa ang a; “Ro min relsak ang che” tia inpe phal apiang chu kan ding zel ang. Tawngtai chung zelin kan sa ang a; hla hriltuten an hril bawk ang a. Mipui chu kan ding rih lovang; a inpe phal chiah, Party politics bansana Pathian thu ang zela kalpui tura inpe phal chin chiahin dinga sak kan remti ang. Khai le, i lo sa ang u le:

(Muang kal raihin Upa Rokunga hla phuah, Ro Min Relsak Ang Che tih kha sak a ni a. Hla sak zawhah)

Lo ding tlang zel ula, i tawngtai ang u:

Lalpa kan Pathian, kan hnena thu i sawi avangin lawmthu kan hrilh a che. He ram hi siamthat i duh a; he ram lalthutthlengah hian lalber nihna chan i duh. Chutianga lalna chu i chan ngei theih nan i sipai atana inpe te hi min tichak la, finna leh remhriatnain min thuam ang che. Zanin atang leh kan hun lo awm lehzel tur, he rama hruaitu turte kan thlan thlengin kan nunah leh he ramah hian lo lalber la; ropuina zawng zawng nangin chang vek ang che. Kan Lalpa Isua hmingin kan dil a che, Amen.

A CHHE LAI SIAMTHAT DAN TUR - Rev. K. Lalrinmawia

July 11, 2017 | ARTICLES & SERMONS